1. Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh
1.1. Nguồn gốc lịch sử hào hùng
Lễ hội Bạch Đằng, hay còn được người dân địa phương gọi là "Giỗ Trận", bắt nguồn từ lòng biết ơn sâu sắc của người dân Quảng Yên nói riêng và cả dân tộc Việt Nam nói chung đối với các anh hùng đã hy sinh trong ba trận chiến lịch sử trên sông Bạch Đằng. Đây là nơi ghi dấu ba chiến thắng vang dội trước các thế lực xâm lược phương Bắc, khẳng định tinh thần độc lập và ý chí kiên cường của dân tộc:
Năm 938: Ngô Quyền, vị vua đầu tiên của nhà Ngô, đã lãnh đạo quân dân Việt Nam đánh tan quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng, chấm dứt hơn 1000 năm Bắc thuộc, mở ra thời kỳ tự chủ cho đất nước. Chiến thắng này không chỉ là cột mốc lịch sử mà còn là nguồn cảm hứng lớn lao cho các thế hệ sau.
Năm 981: Lê Hoàn, vị tướng tài ba sau này trở thành vua nhà Tiền Lê, tiếp tục ghi dấu ấn khi đại thắng quân Tống trên cùng dòng sông lịch sử, bảo vệ vững chắc bờ cõi nước nhà trước âm mưu xâm lược từ phương Bắc.
Năm 1288: Trần Hưng Đạo, vị anh hùng dân tộc lỗi lạc, cùng hai vua nhà Trần và quân dân Việt Nam đã tiêu diệt thủy quân hùng mạnh của Nguyên Mông. Dưới tài chỉ huy xuất sắc, quân ta đã khiến Ô Mã Nhi – tướng giặc từng tung hoành khắp châu Á – phải thảm bại và bị bắt sống, khẳng định sức mạnh đoàn kết của dân tộc.
Ba chiến thắng này đã biến sông Bạch Đằng thành biểu tượng bất diệt của tinh thần yêu nước. Chính vì vậy, lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh ra đời như một cách để người dân tri ân cha ông, đồng thời gìn giữ và lan tỏa giá trị lịch sử quý báu ấy qua các thế hệ.
1.2. Ý nghĩa văn hóa và lịch sử
Lễ hội Bạch Đằng không chỉ là một sự kiện văn hóa mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về lịch sử, giáo dục và tinh thần dân tộc. Sông Bạch Đằng, với địa thế hiểm trở được bao quanh bởi núi non, hang động và rừng rậm, đã tạo điều kiện thuận lợi để quân ta bố trí phòng thủ và đánh bại kẻ thù. Những chiến công vang dội tại đây là minh chứng cho sự thông minh, sáng tạo và lòng dũng cảm của quân dân Việt Nam trước các đế quốc hùng mạnh nhất thời bấy giờ.
Ngoài ra, lễ hội còn là dịp để giáo dục thế hệ trẻ về lòng yêu nước, trách nhiệm bảo vệ đất nước và tự hào về truyền thống "uống nước nhớ nguồn". Với người dân Quảng Ninh, lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh không chỉ tôn vinh công lao của các vị tướng tài như Ngô Quyền, Lê Hoàn, Trần Hưng Đạo mà còn ghi nhận sự đóng góp của toàn thể quân dân – những người sẵn sàng hy sinh để bảo vệ độc lập, tự do cho dân tộc.
2. Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh
2.1. Thời gian diễn ra
Lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh được tổ chức định kỳ hàng năm từ ngày mùng 6 đến mùng 9 tháng 3 âm lịch. Tùy theo năm, lễ hội có thể kéo dài thêm vài ngày, thậm chí lên đến bốn ngày đêm, để đáp ứng nhu cầu tham gia của người dân và du khách. Năm 2025, theo lịch âm, khoảng thời gian này dự kiến rơi vào đầu tháng 4 dương lịch – thời điểm thời tiết mát mẻ, thuận lợi cho các hoạt động ngoài trời và thu hút đông đảo du khách đến trải nghiệm.
Thời gian tổ chức vào mùa xuân cũng mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, khi người dân tin rằng đây là lúc linh khí đất trời hòa hợp, phù hợp để bày tỏ lòng thành kính và cầu mong bình an, may mắn cho cả năm.
2.2. Địa điểm tổ chức
Lễ hội diễn ra tại khu di tích quốc gia đặc biệt Bạch Đằng, thuộc thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh – nơi ghi dấu những chiến công lịch sử trên dòng sông Bạch Đằng huyền thoại. Các địa điểm chính trong không gian lễ hội bao gồm:
Đền Trần Hưng Đạo: Nơi thờ phụng Hưng Đạo Đại Vương, trung tâm của các nghi lễ trang nghiêm.
Miếu Vua Bà: Tưởng nhớ bà hàng nước có công hỗ trợ quân ta trong các trận chiến.
Đình Yên Giang: Địa điểm chính diễn ra lễ rước tượng và các hoạt động hội.
Đình Trung Bản, đình Điền Công, đền Trung Cốc: Những không gian linh thiêng khác góp phần tạo nên không khí lễ hội đặc sắc.
Các địa điểm này không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn là những công trình kiến trúc độc đáo, thu hút du khách yêu thích khám phá văn hóa và tâm linh.
3. Các hoạt động nổi bật tại lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh
3.1. Phần lễ trang nghiêm
Phần lễ là linh hồn của lễ hội Bạch Đằng, thể hiện sự thành kính và lòng biết ơn của người dân đối với các anh hùng dân tộc:
Lễ giỗ Mẫu: Được tổ chức tại miếu Vua Bà, đây là nghi thức cầu siêu cho các vong linh quân sĩ đã hy sinh trong các trận chiến trên sông Bạch Đằng. Nghi lễ này mang đậm tính nhân văn, thể hiện sự tri ân đến cả những người vô danh đã góp phần làm nên chiến thắng.
Lễ rước tượng: Vào ngày mùng 7 tháng 3 âm lịch, tượng Trần Hưng Đạo cùng Đệ Nhất, Đệ Nhị Vương Cô (hai con gái của ông) được đặt lên kiệu, rước từ đền Trần Hưng Đạo đến đình Yên Giang để tổ chức tế lễ. Đến ngày mùng 8, đoàn rước đưa tượng trở lại đền. Người dân tin rằng nghi lễ này mang lại sự che chở, may mắn và sức khỏe cho cộng đồng.
Tục trẻ em chui qua kiệu: Một phong tục độc đáo tại Quảng Yên, khi người dân để trẻ nhỏ chui qua kiệu rước với mong muốn con em được phù hộ khỏe mạnh, học hành giỏi giang và đỗ đạt cao.
3.2. Phần hội sôi động
Bên cạnh phần lễ, phần hội của lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh mang đến không khí tưng bừng, tái hiện tinh thần hào hùng của cha ông:
Tái hiện trận chiến: Các trò diễn dân gian mô phỏng lại những trận đánh lịch sử trên sông Bạch Đằng, giúp du khách hình dung rõ hơn về chiến thuật tài tình của quân ta.
Trò chơi dân gian: Các hoạt động như bơi thuyền chải, kéo co, cờ người, đánh đu, chọi gà... không chỉ tạo không khí vui tươi mà còn gắn kết cộng đồng. Đặc biệt, hình ảnh những chiếc thuyền chải lướt trên dòng sông Bạch Đằng, kèm theo tiếng hò reo vang vọng, gợi nhớ đến không khí sử thi năm xưa.
Các tiết mục văn nghệ: Những màn biểu diễn múa, hát truyền thống được tổ chức để tôn vinh văn hóa địa phương, thu hút sự tham gia của cả người dân và du khách.
Những hoạt động này không chỉ mang tính giải trí mà còn là cách để thế hệ trẻ hiểu và trân trọng giá trị lịch sử, văn hóa của dân tộc.
4. Lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
4.1. Quá trình công nhận
Năm 2012, thị xã Quảng Yên đã lập hồ sơ và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quyết định số 1419, xếp hạng khu di tích chiến thắng Bạch Đằng là di tích quốc gia đặc biệt. Tiếp đó, năm 2013, Quyết định số 322 được ban hành để quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị của khu di tích này. Đến ngày 18/2/2021, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch chính thức công nhận lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định vị trí quan trọng của lễ hội trong đời sống văn hóa dân tộc.
4.2. Ý nghĩa của sự công nhận
Việc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể không chỉ tôn vinh giá trị lịch sử và văn hóa của lễ hội Bạch Đằng mà còn đặt ra trách nhiệm bảo tồn, phát triển cho chính quyền và người dân Quảng Ninh. Đây cũng là động lực để địa phương thúc đẩy du lịch bền vững, biến lễ hội thành một sản phẩm văn hóa đặc sắc bên cạnh các điểm đến nổi tiếng như Vịnh Hạ Long, chùa Yên Tử.
5. Tại sao nên tham gia lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh 2025?
5.1. Trải nghiệm lịch sử và văn hóa độc đáo
Tham gia lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh vào năm 2025, du khách sẽ được đắm mình trong không khí lịch sử hào hùng qua các nghi lễ, hoạt động tái hiện và trò chơi dân gian. Đây là cơ hội để cảm nhận rõ hơn tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam, từ đó thêm tự hào về truyền thống cha ông để lại.
5.2. Khám phá du lịch tâm linh
Với các địa điểm linh thiêng như đền Trần Hưng Đạo, miếu Vua Bà, lễ hội là dịp để du khách cầu mong bình an, may mắn và tìm hiểu sâu hơn về tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
5.3. Kết hợp tham quan các điểm đến khác
Đến Quảng Ninh vào tháng 3 âm lịch, ngoài lễ hội Bạch Đằng, du khách có thể ghé thăm các sự kiện văn hóa khác như lễ hội Tiên Công, lễ hội chùa Long Tiên, hoặc khám phá vẻ đẹp thiên nhiên của Vịnh Hạ Long, núi Yên Tử. Điều này sẽ mang đến một hành trình trọn vẹn, kết hợp giữa văn hóa, tâm linh và du lịch nghỉ dưỡng.
Lễ hội Bạch Đằng Quảng Ninh là sự giao thoa tuyệt vời giữa truyền thống và hiện đại, giữa lịch sử hào hùng và giá trị văn hóa đương đại. Với ý nghĩa sâu sắc, các hoạt động phong phú và sự công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, lễ hội không chỉ là niềm tự hào của người dân Quảng Ninh mà còn là điểm đến hấp dẫn cho du khách khắp nơi. Nếu có cơ hội đến Quảng Ninh vào năm 2025, hãy dành thời gian tham gia lễ hội Bạch Đằng để cảm nhận trọn vẹn tinh thần dân tộc Việt Nam qua từng khoảnh khắc đặc biệt tại đây!
